Vườn Quốc Gia Phong Nha – Kẻ Bàng có một quần thể hơn 300 hang động lớn nhỏ phong phú, kỳ vỹ được mệnh danh là “ Vương quốc hang động” , nơi tiềm ẩn nhiều điều kỳ lạ và hấp dẫn, là thiên đường cho các nhà khoa học hang động, các nhà thám hiểm và du lịch. Một số hang động nổi tiếng: Động Phong Nha, Động Thiên Đường, Hang Tối, Hang Én , Hang Sơn Đ òong….
Ẩn sâu dưới lòng đất là một thế giới xa lạ đầy bí ẩn, tối tăm, không mưa gió, không bão tố, không thay đổi thời tiết; Có chăng là những mạch nước, những con suối ngầm âm thầm chảy từ năm này sang năm khác. Nhưng thế giới im lặng và cô tịch ấy không phải là không có sự sống. Những con dơi treo mình lơ lủng trên nóc hầm, những con cá có cơ thể trong suốt nhẹ nhàng di chuyển dưới mặt hồ tĩnh lặng. Nền của hang động có khi là nơi ẩn náu của các loại côn trùng và vi sinh vật. Đó là thế giới của hang động, một thế giới tráng lệ nhưng đầy bí ẩn, khác với những dãy núi cao phủ đầy băng tuyết, hang động nằm sâu dưới mặt đất, hoang vu kỳ bí, không một tia nắng ấm áp của mặt trời. Bạn hãy xách ba lô lên và đi du lịch Phong Nha một chuyến để tận mắt trải nghiệm, khám phá những điều mới lạ và thú vị ấy.
Bên trong một hang động của Phong Nha Kẻ Bàng
Nếu muốn trở thành một nhà thám hiểm hang động, trước hết bạn phải là người say mê phiêu lưu mạo hiểm, thích tìm tòi khám phá. Và để đến với môn này, bạn phải bỏ công luyện tập và làm quen, để không bị thương hoặc thất lạc. Cứu hộ dưới lòng đất là một việc rất khó khăn, vì vậy các bạn phải hạn chế tối đa mọi nguy hiểm có thể phát sinh trong hang động. Tốt nhất các bạn phải rèn luyện và học tập những người có chuyên môn, các câu lạc bộ, hội đoàn… thường xuyên tổ chức dã ngoại. Trước tiên khám phá ở những hang động quen thuộc, có người hướng dẫn hoặc thuê dịch vụ của công ty du lịch Thám Hiểm Phong Nha trước khi chinh phục các hang động xa lạ.
Thám hiểm hang động
Một trong những bài học đầu tiên các nhà thám hiểm hang động là phải làm quen với y phục và dụng cụ.
Y phục
Nhiệt độ trong hang động quanh năm không thay đổi. Nhiều hang động khá ẩm ướt, có vẻ như mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông, nhưng thật ra nhiệt độ lúc nào cũng ổn định.Y phục của nhà thám hiểm hang động thường dày và không thấm nước, giúp bạn có thể đi, trườn, lết, leo, bò ngoằn ngoèo trên những lối đi chật hẹp và trơn trợt nước, sình lầy, phân dơi…
Y phục cho thám hiểm hang động
Một số hang động khá lạnh và ẩm thấp, để cơ thể không bị giảm nhiệt, các bạn có thể mặc áo khoác hoặc áo len để giữ ấm. Đế giày phải có độ bám cao để không bị trợt té khi di chuyển trong hang. Đầu gối và khuỷu tay phải mang những miếng đệm lót đề phòng khi phải bò trườn trong những lối đi chật hẹp. Các bạn nên để sẵn một bộ áo quần sạch ở miệng hang để mặc trước khi về nhà. Quần áo dơ khi thay ra thì bỏ vào túi nylon cột lại đem về giặt.
Dụng cụ – trang thiết bị
Dụng cụ và trang thiết bị của nhà thám hiểm hang động gần giống như của nhà leo núi.Những dụng cụ cơ bản của nhà thám hiểm hang động là:- đèn pin, đèn pha (flashlight, headlight)- nón bảo hộ (helmet)- máy quay phim, chụp hình (camera, video camera)- sổ sách, giấy viết, nhật kí hành trình- địa bàn (compass)- bản đồ hang động (cave map)- đồng hồ (watch)- đèn cầy (candle)- hộp quẹt, diêm không thấm nước (waterproof match)- khoen bầu dục (carabiner hay snaplink)- khoen số 8 (figure eight)- giày leo núi (kletterschuhe)- đai (swami belt)- dây (rope)- thang dây (rope ladder)- găng tay (glove)- thuốc lọc nước (water purification tablets)- túi cứu thương (first aid kit) .Kỹ thuật thám hiểm hang động.
Những dụng cụ cơ bản khi thám hiểm hang động
Tuy nhiên, nhà thám hiểm hang động phải chú ý một điều. Cho dù bạn có đi chung với một nhóm nhiều người, thì mỗi người trong nhóm phải có trách nhiệm với một vật dụng rất quan trọng, không được ỷ lại vào người khác, đó là đèn chiếu sáng.
- Đèn chiếu sáng : Nguồn sáng duy nhất mà các bạn có trong hang động đó là nguồn sáng do chính các bạn mang theo. Các bạn nên mang theo nhiều đèn có công suất cao vả sử dụng được lâu, phòng khi phải ở dưới hang nhiều ngày. Không có gì nguy hiểm hơn cho bạn là việc mất ánh sáng dưới hang động. Khi đó, chọn lựa duy nhất của bạn là phải ngồi tại chỗ để chờ cứu hộ, vì di chuyển trong bóng tối dưới hang động là một việc cực kỳ nguy hiểm. Để chắc chắn không xảy ra bất trắc, mỗi người trong nhóm phải mang theo ít nhất là 3 cây đèn pin (có mang theo pin và bóng dự phòng). Trường hợp hai cây đèn hết pin, các bạn phải quay trở ra bằng cây đèn thứ ba. Loại đèn tốt nhất để sử dụng trong hang động là loại đèn pin hay các-bua gắn trên nón (như đèn của các thợ mỏ). Nên mang theo một nguồn sáng dự phòng khác ngoài đèn pin hay đèn cac-bua, đó là đèn cầy (nến) và hộp quẹt hoặc diêm không thấm nước. Xin nhắc lại là bạn phải quay trở ra ngay khi phải sử dụng đến cây đèn thứ ba, cho dù lúc đó bạn có phát hiện được nhiều di chỉ hấp dẫn và quan trọng. Hãy quay trở lại sau với một nguồn sáng khác đầy đủ hơn.
- Nón an toàn : Các bạn cũng cần để ý đến vòm trần của hang, vừa thấp, vừa gồ ghề và đầy dẫy những thạch nhũ, có thể va vào đầu các bạn bất cứ lúc nào, cho dù bạn đã rất thận trọng, vì vậy khi khám phá hang động, bạn phải đội nón an toàn làm bằng vật liệu cứng. Loại nón dành cho người leo núi là thích hợp nhất. Nếu không có, bạn có thể sử dụng nón của công nhân hoặc bất cứ loại nón bảo hiểm nào, và nên cài quai nón cẩn thận để không bị rớt.
- Nước và thực phẩm : Không nên sử dụng nước ngầm dưới hang động vì chúng hiếm khi thật sự an toàn, tốt nhất bạn mang theo nước tinh khiết từ nhà là một ít thuốc lọc nước. Các bạn phải dự kiến sẽ ở dưới hang động bao lâu để mang theo lương thực. Thực phẩm thích hợp cho nhà thám nhiểm hang động thường là trái cây, viên đạm tổng hợp và các loại thực phẩm đóng hộp có thể ăn ngay, không mang theo thức ăn tươi sống vì không nên nấu nướng trong hang động (trừ khi các bạn là chuyên gia và có mang theo bếp gas mini), bạn cũng đừng nghĩ đến chuyện cắm trại trong hang.
- Túi đeo hông nhỏ : Trang thiết bị và thực phẩm dự phòng nếu đựng trong một ba-lô lớn sẽ gây vướng víu khi bạn di chuyển qua những ngõ ngách chật hẹp. Vì thế, bạn chỉ mang theo những vật dụng thật cần thiết, đựng trong một túi đeo hông nhỏ, càng gọn nhẹ càng tốt.
- Các vật dụng khác : Tùy theo hang động, tùy theo công việc hay nhiệm vụ mà các bạn mang theo dụng cụ và trang thiết bị. Nếu hang động có sông ngầm thì mang theo xuồng cao su hoặc những dụng cụ lặn dưới nước… Nhưng nếu là hang động lần đầu bạn đến thì chỉ nên mang theo những trang thiết bị cơ bản, khám phá ngắn ngày và chia làm nhiều lần, mỗi lần tùy theo nhu cầu khám phá mà mang theo dụng cụ.
Kỷ thuật thám hiểm hang động
Mục tiêu của các đoàn thám hiểm hang động là đi vào và đi ra an toàn, mọi người được thoải mái trong hang động và không để lại bất cứ dấu vết nào trên đường đi. Bước đầu để đạt được mục tiêu này các bạn phải cùng một nhà chuyên môn soạn một chương trình đầy đủ chi tiết trước khi vào bất cứ hang động nào. Ghi chép thật chính xác vị trí của cửa hang; khi vào hang, các bạn dự kiến sẽ đi về hướng nào, khi nào thì ra khỏi hang, rồi kẹp chung với chương trình thám hiểm của mình. Để nếu các bạn không ra khỏi hang đúng như dự định, gia đình hay người có trách nhiệm sẽ tổ chức các toán cứu hộ.
Đừng bao giờ đi vào hang một mình, kể cả khi nhóm của các bạn có bốn người, vì nếu một thành viên chẳng may bị thương, các bạn sẽ gặp khó khăn trong việc cấp cứu vì đã phải cử hai thành viên đi gọi người đến hỗ trợ.
Khi cả nhóm di chuyển trong hang thì cữ một người có kinh nghiệm nhất đi đầu và một người khá giỏi đi cuối. Một kỹ thuật các bạn cần phải biết đó là giữ khoảng cách đều nhau. Khi nhóm bị giãn đội hình, thì người đi trước phải dừng lại để chờ những người đi sau, cho đến khi nào đội hình ổn định trở lại, nếu không, các bạn rất dễ bị lạc. Lúc nào cũng nên theo sát người hướng dẫn có kinh nghiệm, nhất là những người mới xuống hang lần đầu.
Giữ khoảng cách khi di chuyển trong hang
Hầu hết các sinh vật mà các bạn trông thấy thường ở gần miệng hang. Nhiều loài có ích, nhưng cũng có một số loài gây nguy hiểm cho chúng ta. Bạn phải cẩn thận, không nên quấy nhiễu chúng. Chẳng hạn bạn không nên làm xáo trộn sự yên tĩnh của những con dơi treo mình ngủ trên trần hang, tránh xa những ngõ hang có chúng. Các sinh vật trong hang động thường trốn chạy khi thấy con người, nhưng cũng có không ít người bị chúng tấn công. Nếu bị chúng cắn, hãy rửa sạch vết thương rồi băng lại. Với vết thương do dơi cắn, y sĩ sẽ quyết định có nên chích ngừa bệnh dại hay không.
Khi đã đi vào trong hang, hãy cẩn thận di chuyển chầm chậm. Không phóng nhảy, đặc biệt là khi đi qua những mép đá, những tảng đá lung lay. Những tảng đá dưới chân của các bạn luôn luôn đầy dẫy sự bất trắc, chỉ cần một chút sơ ý là các bạn gặp tai họa. Ví dụ bạn có thể bị trật hay gãy chân nếu để chân lọt vào các khe đá.
Lúc nào bạn cũng phải cảnh giác: hang động là nơi hoang dã và phải giữ an toàn cho chính bản thân mình. Trên những lối đi trong hang động, bạn có thể gặp vách đá hố sâu, mép vực hay dòng suối, hãy tự lượng sức mình trước khi vượt qua những chướng ngại này. Không được sử dụng những sợi dây đã mục hay một cái thang cũ tìm thấy trong hang.
Con sông ngầm trong hang động
Những chuyên viên có thể hường dẫn cho bạn biết những điểm chuẩn để tìm đường vào hoặc ra khỏi hang. Rất nhiều hang động công cộng hay dịch vụ có bản đồ hướng dẫn các lối đi trong hang. Bạn phải phác thảo trước hành trình của mình trên bản đồ và nhớ mang theo địa bàn để định hướng, nhất là khi trong hang có nhiều ngỏ rẽ. Bạn cũng phải đánh dấu trên bản đồ để có thể dễ dàng tìm đường quay trở ra.
Một nhà thám hiểm thông minh và năng động là người sẵn sàng quay lại (nếu gặp chường ngại ngoài khả năng vượt qua của toán) hơn là để xảy ra tai nạn. Có rất nhiều thứ để các bạn quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu hơn là mạo hiểm vượt qua chướng ngại trong hang. Chẳng hạn các bạn có thể chụp hình hang động, khảo sát nghiên cứu địa chất, tìm kiếm những dấu tích, tìm hiểu vế những sinh vật. Các bạn cũng có thể vẽ bản đồ hàng lang, hang và động mà trước nay chưa có ai thực hiện.
Những nguyên tắc khi thám hiểm hang động
- Không được mang ra khỏi hang động vật gì ngoài những tấm hình.
- Không được để lại gì ngoài những dấu chân
- Không được giết hại gì ngoài thời gian . Hang động phải qua hàng triệu năm mới được hình thành, nhưng để phá hoại chỉ cần vài phút.
Những nguy hiểm thường gặp
Các động vật trong hang động : Các động vật trong hang động thường ít khi tấn công con người, nhưng nếu vô tình các bạn quấy nhiễu chúng, chúng có thể tấn cống để tự vệ, như rắn, rết, bọ cạp… những loại này chúng ta thường gặp ở gần cửa hang. Nhưng nếu bạn thấy có dấu vết của các động vật săn mồi lớn như gấu, báo núi, hổ.., thì không nên vào vì rất nguy hiểm.
Dơi trong hang động
Đa số các hang động đều có dơi, chúng thường không tấn công người nhưng có thể tông vào bạn trong hành lang chật hẹp, làm chúng ta hoảng sợ. Phân dơi nhạy lửa như thuốc súng, nên rất dễ cháy nổ.
Khí độc : Những hang động hoang dã thường thiếu dưỡng khí do không có đường thông gió, hoặc do phân dơi tích tụ lâu ngày tạo nên lớp khí carbonic dày đặc, có thể gây nguy hiểm. Để xác định hang có lỗ thông gió hay không, bạn đứng gần cửa hang, buộc một mẩu giấy vào đầu một sợi tóc dày (hay sợi chỉ) nếu thấy mẫu giấy lay động tức là hang có lỗ thông gió, có thể yên tâm đi vào. Hoặc bạn quan sát ngọn lửa ở đèn lồng hay đèn cầy, nếu thấy nó bắt đầu lụn dần và dường như cố bùng lên, hoặc bạn cảm thấy khó thở… thì phải lập tức rời khỏi hang, vì hang thiếu dường khí.
Nếu vào hang động nhỏ, các bạn khống nên đốt lửa vì sẽ gây ngập do thiếu oxy. Nếu cần nấu nướng trong các hang động lớn, bạn cũng chỉ nên dùng các bếp ga dã ngoại, sử dụng loại ga không tỏa khói độc. Không đốt lửa gần phân dơi vì rất dễ gây cháy nổ.
Ngập tụt trong hang : Có thể hang động nơi các bạn đang thám hiểm là một cái phễu hứng nước. Nếu trong vùng có một cơn mưa (đôi khi rất xa) có thể sẽ xảy ra một cơn lũ quét trong hang. Bạn hãy tĩnh táo lắng nghe và quan sát các hiện tượng cảnh báo như:
– Sự thay đổi cường độ và nhiệt độ của gió
– Mực nước trong hồ dâng cao
– Tiếng nước chảy trở nên khác thường
– Nước trở nên đục và nhiều rác
Hoặc nếu thấy bất cứ một hiện tượng khác thường nào, hãy lập tức rời khỏi hang hay trèo lên cao.
Địa thế hiểm trở : Địa thế trong hang động rất phức tạp, có những hành lang phải lội qua những hồ nước đầy dẫy đá tai mèo sắc nhọn, có hành lang thì ẩm ướt và dốc đứng trơn trợt, có khi phải bước đi cheo leo bên mép vực, có nhiều khe nứt mà nếu lọt chân xuống có thể bị trặc hay gãy chân.
Địa thế hiểm trở trong hang
Trên đầu các bạn thì lô nhô các tảng đá và thạch nhũ, nếu không đội nón cứng hoặc không cẩn thận, bạn có thể đập đầu vào trần hang bất cứ lúc nào.Nếu là hang động hoang dã, chưa có bản đồ, bạn không nên mạo hiểm đi quá xa nếu chưa chuẩn bị cẩn thận.
Thất lạc trong hang động : Tuy thất lạc trong hang động là chuyện ít xảy ra, nhưng bạn cũng không nên rời xa khỏi nhóm của mình. Trường hợp toàn bộ thành viên trong nhóm không biết chính xác vị trí của mình, hãy quay trở lại nơi mà các bạn cho rằng mình đã bị lạc. Đừng hoảng sợ. Hãy ngồi xuống, ăn một ít thức ăn và uống vài ngụm nước, rồi bình tĩnh đánh giá tình hình. Thắp nến lên và tắt tất cả các đèn pin để bảo toàn năng lượng, cố gắng nhớ lại các bạn đã đến đây bằng đường nào và làm thế nào để trở ra. Nếu không được, tiếp tục ngồi lại, nghe ngóng và chờ đợi. Khi thấy quá trễ mà các bạn không quay về, bộ phận cứu hộ sẽ lên đường tìm kiếm.Khi vào những hang động hoang dã, nếu chưa có kinh nghiệm mà muốn không bị thất lạc, bạn nên đem theo những cuộn dây nhỏ có màu sáng (tốt nhất là màu trắng). Khi di chuyển đến vùng tối, các bạn cột một đầu dây vào một bên lối đi và thả dần theo bước chân của mình, hết cuộn này lại nối cuộn khác. Khi hết dây, nếu hang động vàn còn sâu và hấp dẫn, bạn cũng phải theo đường dây mà quay ra. Hẹn đến lần sau sẽ tiếp tục khám phá.
Cư dân trong hang động : Hang động là một vùng tăm tối, im lặng và cách biệt, tưởng chừng như không có sự sống. Nhưng không phải vậy, trong hang động có rất nhiều sinh vật, vẫn có sự đấu tranh sinh tồn và chúng thích nghi dần với môi trường qua quá trình chọn lọc. Hang động được chia ra làm hai vùng: vùng nửa tối nửa sáng và vùng tối.
-Vùng nửa tối nửa sáng : Đây là vùng gần cửa hang, thường có những động vật như: chồn, chuột, gấu mèo, gấu, nhím, chồn hôi, rắn chuông… và một số động vật, côn trùng khác. Chúng ở đây quanh năm hoặc theo mùa để tránh thời tiết hay trốn các động vật ăn thịt khác.
-Vùng tối: Vùng này có một hệ động vật rất đặc biệt, gồm 2 nhóm:
- Nhóm sống suốt đời trong hang: gồm cá mù, sa giông (cá nhái), tôm hang, ốc sên hang… Những động vật này không có mắt hay mắt bị thoái hóa còn rất nhỏ.
- Nhóm vừa sống trong hang vừa sống ngoài hang: gồm thằn lằn, nhện, ruột nhuế, muỗi. Dơi: Động vật phổ biến nhất trong hang động là dơi, loài có vú duy nhất nhất biết bay. Có nhiều loài dơi lớn nhỏ khác nhau và thức ăn của chúng cũng khác nhau, có loài ăn côn trùng, có loài ăn trái cây, có loài vừa ăn côn trùng vừa ăn trái cây. Đặc biệt có loài dơi quỷ (Vampire Bat) chuyên hút máu gia súc và các động vật có kích thước trung bình. Dơi thường không tấn công người, nhưng có thể va vào bạn trong những hàng lang hẹp. Phân dơi rất dễ cháy nổ như thuốc súng, vì thế phải cẩn thận.
Sau khi đã bỏ nhiều thời gian để khám phá hang động, một ngày nào đó, khi trở lại mặt đất quen thuộc, bạn có thể tự hào vì đã có thêm nhiều kiến thức thực tế về hang động. Và biết đâu đến lúc nào đó bạn sẽ trở thành một nhà hang động học.
