Đêm 30 Tết, đúng vào thời khắc chuyển giao của năm cũ và năm mới, người dân làng biển Cảnh Dương thuộc huyện Quảng Trạch phía Bắc tỉnh Quảng Bình cùng nhau đến rước ngọn lửa thiêng tại đình tổ để đưa về nhà mình cầu mong may mắn và bình an cho năm mới.
Với bề dày truyền thống hơn 350 năm lập làng, đến nay Cảnh Dương vẫn giữ gìn được nét văn hóa độc đáo. Các làn điệu hò khoan, hát ru, chèo cạn; và những lễ hội đặc sắc như lễ hội đánh cờ người vào ba ngày Tết, lễ hội Cầu ngư đêm rằm tháng giêng… Trong đó có một tập tục mà từ xưa đến nay người Cảnh Dương vẫn gìn giữ trao truyền cho con cháu đó là tục xin lửa đêm 30 Tết.
Khởi thủy tục lấy lửa đêm 30 Tết ở làng Cảnh Dương bắt nguồn từ những ngày lênh đênh đánh cá trên biển lớn. Bão gió, tàu bè bấp bênh khiến ngư dân ít khi giữ được trọn vẹn ngọn lửa ngoài khơi xa trong những chuyến đánh bắt hải sản. Vì vậy, việc gọi nhau giữa sóng to gió lớn để xin lửa là chuyện bình thường. Người Cảnh Dương quan niệm, ngọn lửa tựa như vị thần mang lại ấm no hạnh phúc, nhất là trong những ngày đi biển. Tục lấy lửa chính là một tín ngưỡng tốt đẹp của bà con làng chài để kính nhớ tổ tiên, mang ánh sáng của những người đã khuất về độ trì cho con cháu trong năm mới.
Từ thuở xa xưa, ông cha họ đã đốt một đống lửa giữa làng vào thời khắc giao thời và gọi mọi người đến cung kính lấy về. Cứ một thế hệ đi qua, tục rước lửa đêm giao thừa lại được truyền cho thế hệ sau nối tiếp. Trong suốt mấy trăm năm tồn tại, nhiều nghi lễ trong lễ rước lửa này đã được tinh giản. Tuy nhiên đến nay lễ này vẫn giữ được những nét độc đáo riêng biệt của một làng biển. Con em trong làng đi xa cũng luôn hướng về lễ tục xin lửa đêm 30 Tết ở quê nhà. Còn những người lập gia đình cách làng hàng chục cây số vẫn tề tựu về bên đống lửa linh thiêng để cùng vui hội với chòm xóm.
Nhằm chu tất nghi lễ xin lửa, trước đây, sau Tết ông Công ông Táo (23 tháng Chạp), làng cử những thanh niên trai tráng, chưa lấy vợ, đi lên rừng đốn những cây gỗ dẻ to chất thành từng đống trước sân đình làng.
Đống củi được chuẩn bị trước sân đình làng
Chiều 30 Tết, đích thân ban tế lễ do những bậc cao niên đức cao vọng trọng đứng ra chuẩn bị hương án trong đình. Đến đêm, toàn bộ dân làng đều tập trung đông đủ để tham gia lễ hội.
Khi ba hồi trống được gióng dài lên, tục xin lửa chính thức bắt đầu. Từ trong đình tổ, các bô lão trong làng làm lễ cúng thần linh để cầu may mắn an hòa cho những chuyến đi biển của người làng trong năm mới. Và xin được rước ngọn lửa từ đình tổ ra thắp ở sân đình.
Các bô lão trong làng làm lễ cúng
Vị cao niên được chọn sẽ là người cầm bó nhang châm vào lửa hương đang cháy trong lư. Khi hương đã cháy nghi ngút tựa như một ngọn đuốc, cụ bước ra châm vào đống củi trước sân đình. Đây là ngọn lửa thiêng từ đình tổ, tượng trưng cho sự no ấm của cả làng trong năm mới nên người được chọn thắp lửa phải đạt được các yếu tố “kinh tế lưỡng vượng, phu thê thông toàn, con cái đủ cả trai cả gái.
Đúng thời khắc giao thừa, ngọn lửa từ đình tổ sẽ được rước ra châm vào đống củi sắp sẵn trước sân đình.
Đúng thời khắc giao thừa là thời điểm quan trọng nhất của lễ hội. Trong tiếng hò reo của dân làng, ngọn lửa trước sân đình được người làng châm vào các vật dụng mang theo đem về nhà mình.
Đêm giao thừa người dân tập trung trước đình làng để lấy lửa thiêng
Dân làng háo hức đem lửa thiêng từ đình tổ về nhà
Lửa thiêng đình làng về đến từng hộ dân trở thành tài sản tâm linh hết sức quý báu. Ngọn lửa ấy được người dân nấu bánh chưng, nấu lễ dâng cúng tổ tiên. Ngọn lửa ấy cũng được gìn giữ suốt 3 ngày Tết để thắp hương bàn thờ cho ông bà tổ tiên.
Ngay khi chạm ngõ, ngọn lửa sẽ được dùng để thắp những nén hương đầu tiên trong năm mới
Người ta cho rằng đưa được ngọn lửa lấy từ đình tổ về nhà, gia đình sẽ gặp may mắn cho vụ mùa ra khơi năm tới, con cháu ăn ra làm nên, học hành tấn tới, hạnh phúc thành đạt. Nét văn hóa độc đáo của người dân làng biển Cảnh Dương này còn là cội rễ của ý thức hướng về nguồn cội, với mong muốn các thế hệ con cháu hãy giữ mãi nếp sống tốt đẹp này để báo đáp ân đức tiền nhân cũng như củng cố tinh thần đoàn kết trong cộng đồng làng xã ngày một khăng khít và tương trợ lẫn nhau hơn
Vì thế tục “xin lửa” ở Cảnh Dương vẫn được lưu truyền cho tới ngày nay, với nghi thức không đổi khác là mấy. Điểm khác biệt bây giờ chính là vào độ cuối năm trai tráng không cần lên núi chặt gộc củi nữa, công việc chuẩn bị cho nghi lễ lấy lửa là trách nhiệm của chính quyền xã.
Bạn hãy đi du lịch Quảng Bình đến làng Cảnh Dương để hòa mình vào không khí tươi vui rộn ràng đón xuân ở đây. 11h30 đêm, nghi lễ bắt đầu và kết thúc đúng vào thời khắc giao thừa. Từ lúc đó cho đến sáng, cả làng biển Cảnh Dương rộn rã tiếng hát, tiếng hò đón mừng năm mới.
